Zgodnie z ustawą, której celem jest ograniczanie skutków kradzieży tożsamości, od 17 listopada br. istnieje możliwość zastrzeżenia swojego numeru PESEL. Jest to krok, który ma teoretycznie pomóc w walce z różnego rodzaju przestępczością bazującą na podszywaniu się pod potencjalne, niczego nieświadome ofiary. Czynność zastrzeżenia numeru PESEL, ale też cofnięcia takiej dyspozycji jest bardzo prosta. Wymaga jedynie wizyty w urzędzie lub dostępu do Internetu.
Jak system działa w praktyce?
Usługa będzie wdrażana w dwóch etapach. Pierwszy z nich dotyczy uruchomienia rejestru zastrzeżeń, do którego każdy może zgłosić swój numer PESEL. Ze względu na charakter usługi wymagający jej pełnej niezawodności i ochrony danych, rejestr został opart jedynie o infrastrukturę państwową. Zastrzec numer PESEL może każdy, kto obawia się, że ktoś nieupoważniony mógłby użyć tych danych do zawarcia przy ich pomocy niekorzystnej umowy u notariusza lub zaciągnięcia kredytu w banku. Skuteczność tego rozwiązania gwarantuje jednak dopiero zakończenie drugiego etapu wdrażania, który obejmie integracje systemu przez banki, notariaty czy firmy telekomunikacyjne. Te mają czas na dokonanie odpowiednich czynności do 1 czerwca 2024 r. Po tym okresie wspomniane instytucje przed zawarciem umowy będą musiały sprawdzać w rejestrze czy PESEL danej osoby został zastrzeżony.
W teorii cały system ma stanowić solidną gwarancję dla osób, które obawiaj się, że mogą paść ofiarą oszustwa. Obecnie co roku słyszy się o przynajmniej kilku dużych wyciekach danych z różnego rodzaju instytucji czy sklepów, a problem zdecydowanie nie omija naszego kraju. Najlepszym przykładem był wyciek ponad 6 mln rekordów z różnych serwisów działających na domenie .pl w maju tego roku. Dzięki nowym przepisom osoby z zastrzeżonym numerem PESEL mogą spać o wiele spokojniej. Gdyby na numer PESEL widniejący w rejestrze została zawarta niekorzystna umowa, to pełną odpowiedzialność ponosi instytucja, która doprowadziła do takiej sytuacji. Oznacza to, że np. niechciany kredyt musiałby zostać spłacony przez bank, który udzielił go oszustowi.
Jak zastrzec swój PESEL?
Należy jednak pamięć, że cała procedura zacznie w pełni funkcjonować dopiero od 1 czerwca 2024 r., dlatego Ministerstwo Cyfryzacji bardzo mocno dopinguje zobowiązane instytucje do szybszej integracji z systemem. Nie można też zapominać, że to obywatel musi poczynić odpowiednie kroki w celu zastrzeżenia numeru PESEL, ponieważ nie odbywa się to w sposób automatyczny. Uwierzytelniając się poprzez aplikację mObywatel (dopiero prawdopodobnie od połowy grudnia) lub też poprzez profil zaufany, e-podpis kwalifikowany czy bankowość internetową, każdy może wydać odpowiednią dyspozycję. Osoby bez dostępu do nowoczesnego telefonu czy Internetu mogą dokonać zastrzeżenia osobiście w dowolnym urzędzie gminy. W tym przypadku potrzebny będzie odpowiedni pisemny wniosek wraz z dowodem osobistym lub paszportem, które to potwierdzą tożsamość wnioskującego.
Czy będziemy w pełni bezpieczni?
Przepisy dające możliwość zastrzeżenia numeru PESEL należy uznać za krok w dobrym kierunku, jednak wciąż spory obszar usług pozostaje wyłączony spod nowego prawa. Jako że ustawa wspomina jedynie o niektórych podmiotach zobowiązanych do sprawdzania czy dany PESEL nie został zarejestrowany, to z odpowiedzialności zwolnione pozostają m.in. umowy najmu czy wypożyczenia samochodu. Jednym słowem są to wszystkie umowy, na mocy których ma miejsce wydanie towaru lub wykonanie usługi, za którą zapłata następuje w późniejszym terminie. To zastrzeżenie nie powinno jednak rzutować na ogólnie pozytywny odbiór nowego prawa.
Pełna oceny działania i wydajności systemu zastrzegania numerów PESEL będzie możliwa tak naprawdę dopiero kilka miesięcy po dacie pełnej integracji wszystkich zobowiązanych podmiotów, czyli po 1 czerwca 2024 r. Z pewnością praktyka oraz coraz to nowe pomysły przestępców związane z próbami podszywania się pod inne osoby spowodują, że w przyszłości należy spodziewać się zmian w ustawodawstwie i dodatkowych poprawek, które w jeszcze większym stopniu zabezpieczą obywateli przed niechcianymi zobowiązaniami.